Kiedy miał sześć lat, Paul Alexander zachorował na polio i został sparaliżowany na całe życie. Dziś ma 74 lata i jest jedną z ostatnich osób na świecie, które wciąż używają żelaznego płuca. Ale po przeżyciu jednej śmiertelnej epidemii nie spodziewał się, że grozi mu kolejna…
Lato 1952 roku było gorące, nawet jak na standardy Teksasu: 25 dni powyżej 38°C, „chłodne” dni niewiele chłodniejsze. W całym stanie baseny były zamknięte. Kina, bary i kręgielnie również. Nabożeństwa kościelne zostały zawieszone.
Miasta oblały swoje ulice środkiem owadobójczym DDT; do tej pory urzędnicy służby zdrowia wiedzieli, że komary nie przenoszą choroby, ale trzeba było pokazać, że coś robią. Wydawało się, że nic nie działa. W miarę upływu lata liczba przypadków polio rosła.
Pewnego lipcowego dnia na spokojnym przedmieściu Dallas sześcioletni chłopiec o imieniu Paul Alexander bawił się na dworze w letnim deszczu. Nie czuł się dobrze – bolała go szyja, pulsowała głowa. Zostawił swoje zabłocone buty na podwórku i wszedł boso do kuchni, pozwalając, by drzwi z siatki trzasnęły za nim. Kiedy jego matka spojrzała na jego rozgorączkowaną twarz, wiedziała, co się dzieje. Kazała mu wybiec i chwycić buty, a potem kazała mu się położyć.
Paul spędził pierwszy dzień w łóżku rodziców, kolorując kolorowanki Roya Rogersa. Ale nawet gdy jego gorączka rosła, a bóle rozkwitały w jego kończynach, lekarz rodzinny poradził rodzicom, aby nie zabierali go do szpitala. Było jasne, że miał polio, ale było tam zbyt wielu pacjentów, powiedział lekarz. Paul miał większe szanse na powrót do zdrowia w domu.
W ciągu następnych kilku dni stan chłopca się pogorszył. Pięć dni po tym, jak wszedł do kuchni boso, Paul nie mógł już trzymać kredki, mówić, przełykać ani kaszleć. Jego rodzice zawieźli go do szpitala Parkland. Chociaż personel był dobrze wyszkolony i istniał specjalny oddział polio, szpital był przeciążony. Wszędzie były chore dzieci i nie było gdzie ich wszystkich leczyć. Matka Paula trzymała go w ramionach i czekała.
Kiedy chłopiec został w końcu przyjęty przez lekarza, jego matce powiedziano, że nic nie można dla niego zrobić. Paula zostawiono na noszach w korytarzu, chłopiec ledwo oddychał. Umarłby, gdyby inny lekarz nie zdecydował się go ponownie zbadać. Ten drugi lekarz pobiegł z nim na salę operacyjną i wykonał pilną tracheotomię, aby odessać zatory w płucach, których jego sparaliżowane ciało nie było w stanie usunąć.
Trzy dni później Paul się obudził. Jego ciało było zamknięte w maszynie, która charczała i wzdychała. Nie mógł się ruszyć. Nie mógł mówić. Nie mógł kaszleć. Nie widział przez zaparowane okna namiotu parowego – winylowy kaptur, który utrzymywał wilgoć w powietrzu wokół jego głowy i śluz w płucach. Myślał, że nie żyje.
Kiedy namiot został ostatecznie usunięty, widział tylko głowy innych dzieci, ich ciała zamknięte w metalowych cylindrach, pielęgniarki w wykrochmalonych białych mundurach i białych czapkach. „Widać było rzędy żelaznych płuc. Pełno dzieci” – wspomina Paul Alexander.
Kolejne 18 miesięcy były torturami. Chociaż nie mógł mówić z powodu tracheotomii, słyszał płacz innych cierpiących dzieci. Leżał godzinami na własnych odpadkach, ponieważ nie mógł powiedzieć personelowi, że musi zostać umyty. Prawie utonął we własnym śluzie. Jego rodzice odwiedzali go prawie codziennie, ale jego istnienie było nieubłaganie nudne. On i inne dzieci próbowali się porozumieć, robiąc miny do siebie, ale Paul powiedział: „Za każdym razem, gdy odnajdywałem przyjaciela, ten umierał”.
Paul wyzdrowiał po początkowej infekcji, ale polio pozostawiło go prawie całkowicie sparaliżowanym od szyi w dół. To, czego jego przepona nie mogła już dla niego zrobić, zrobiło żelazne płuco. Paul leżał płasko na plecach, jego głowa spoczywała na poduszce, a jego ciało było od szyi w dół zamknięte w metalowym cylindrze.
Powietrze zostało wyssane z cylindra przez zestaw skórzanych miechów napędzanych silnikiem; podciśnienie wytworzone przez próżnię zmusiło jego płuca do rozszerzenia się. Kiedy powietrze zostało wpompowane z powrotem, zmiana ciśnienia delikatnie opróżniła jego płuca. To był regularny syk i westchnienie, które utrzymywało Paula przy życiu. Nie mógł opuścić żelaznego płuca. Kiedy personel medyczny otwierał go, aby go umyć lub zarządzać funkcjami organizmu, musiał wstrzymać oddech.
To, co Paul najlepiej pamięta z oddziału, to słuchanie, jak lekarze rozmawiają o nim, kiedy przechodzili przez jego obchody. „On dzisiaj umrze. Nie powinien żyć” – mówili. To go wściekało. To sprawiło, że chciał żyć.
Dziś, niemal po niemal 70 latach, oddycha za niego ta sama aparatura.
Obecnie dostępna jest szczepionka przeciw polio, którą dzieci otrzymują w ramach kalendarza szczepień.
Paul Alexander urodził się jednak zbyt wcześnie. W tamtych czasach polio było śmiertelnie niebezpieczne, a on zakażenie przypłacił zdrowiem i sprawnością. Całe życie musi spędzić w klaustrofobicznej maszynie.
Czytaj: Prezydent Krakowa odcina się od uchwały anty-LGBT i pisze list do Komisji Europejskiej
Żelazne płuco
Żelazne płuco zostało stworzone przez Phillipa Drinkera i Louisa Shawa w pierwszej połowie XX w. Aparatura resuscytacyjna została po raz pierwszy użyta w 1928 roku i właśnie wtedy rozpoczęto masową produkcję maszyny. Była ona szeroko wykorzystywana w latach 50. i 60., gdy w żelaznym płucu umieszczano małych pacjentów zakażonych wirusem polio.
W wyniku choroby dzieci nie mogły samodzielnie oddychać. Żelazne płuca miały to robić za nie, podczas gdy młodzi pacjenci dochodzili do siebie pod okiem lekarzy. Pod takim respiratorem mogli oni w zasadzie tylko leżeć i czekać, aż ich stan się poprawi (choć nie zawsze to się udawało; wielu małych pacjentów zmarło).
Gdy to następowało, dzieci wypuszczano z żelaznego płuca i mogły one wrócić do domu. Jednak nie wszystkie. U części z nich samodzielne oddychanie już nigdy nie było możliwe, dlatego musiały spędzić w żelaznym płucu całe swoje życie. Tak było w przypadku Marthy Ann Lillard (w 2013 r. miała za sobą już 60 lat w „puszce”) oraz Paula Alexandra, który w 2020 r. przeżył tak już 68 lat.
Dwa lata po tym, jak Paul został umieszczony w żelaznym płucu, opiekująca się nim lekarka zawarła z nim umowę: jeśli nauczyłby się przez trzy minuty oddychać samodzielnie, będzie mógł dostać od niej szczeniaka. To podziałało na chłopca niezwykle motywująco. Nauczenie się tego zajęło Paulowi rok i po tym czasie miał on już swoją ukochaną suczkę – boksera o imieniu Ginger.
To pokazało Paulowi, że może osiągać sukcesy. Mężczyzna postanowił, że nauczy się oddychać tak długo, aby móc opuszczać żelazne płuco na dłużej. Udało mu się.
Koniecznie zajrzyj na f7.pl
W wieku 21 lat został pierwszą osobą, która ukończyła szkołę średnią w Dallas bez fizycznego udziału w zajęciach. Paul ostatecznie ukończył studia i został prawnikiem. Żelazne płuco towarzyszyło mu przez cały czas – musiał do niego wracać każdego dnia, a także spędzać w nim noce, bo gdy spał, nie był w stanie kontrolować oddechu.
Przez dziesięciolecia Paul był prawnikiem w Dallas i Fort Worth, reprezentując klientów w sądzie w trzyczęściowym garniturze i zmodyfikowanym wózku inwalidzkim, który utrzymywał jego sparaliżowane ciało w pozycji pionowej.
W wieku 74 lat Paul ponownie na stałe musiał wrócić do żelaznej maszyny. Tylko jedna osoba w USA nadal używa żelaznych płuc. Ostatnia osoba, która korzystała z żelaznego płuca w Wielkiej Brytanii, zmarła w grudniu 2017 r., w wieku 75 lat. Nikt nie spodziewał się, że ktoś, kto potrzebuje żelaznego płuca, będzie żyć tak długo. A po przeżyciu jednej śmiertelnej epidemii Paul nie spodziewał się, że grozi mu kolejna.
Poliomyelitis zabija przez uduszenie – nie uszkadzając płuc, jak robi Covid-19, ale atakując neurony ruchowe w rdzeniu kręgowym, osłabiając lub zrywając komunikację między ośrodkowym układem nerwowym a mięśniami. Powstający paraliż sprawia, że mięśnie, które umożliwiają oddychanie, przestają działać.
Wirus polio przedostaje się do organizmu przez usta, pokarm lub wodę lub niemyte ręce, zanieczyszczone zakażonym kałem. Do XIX wieku prawie wszystkie dzieci miały kontakt z wirusem polio przed ukończeniem pierwszego roku życia, podczas gdy nadal cieszyły się ochroną przed przeciwciałami matczynymi przenoszonymi z matki na dziecko podczas ciąży. Jednak wraz z poprawą warunków sanitarnych dzieci były mniej narażone na kontakt z wirusem polio jako niemowlęta; kiedy zetknęli się z nią jako starsze dzieci, ich układ odpornościowy był nieprzygotowany.
W Stanach Zjednoczonych, począwszy od 1916 roku, każde lato przynosiło epidemię polio w niektórych częściach kraju. W szczytowym okresie w latach 40. i 50. wirus był odpowiedzialny za ponad 15 000 przypadków paraliżu w Stanach Zjednoczonych każdego roku.
W tym samym okresie zabijał lub paraliżował co najmniej 600 000 ludzi rocznie na całym świecie. Rok 1952, w którym Paul zaraził się wirusem, był świadkiem największej pojedynczej epidemii polio w historii USA: prawie 58 000 przypadków w całym kraju. Spośród nich ponad 21 000 osób – głównie dzieci – zostało z różnym stopniem niepełnosprawności, a 3145 zmarło.
Chociaż polio nie było najgroźniejszą z chorób epidemicznych, zmieniało się wszędzie, gdzie dotknęło. „To było jak zaraza, doprowadzała wszystkich do szaleństwa” – powiedział Paul.
W miejscach, w których dochodziło do wybuchów epidemii, rodziny ze strachu schroniły się w domach z zamkniętymi oknami. Zamknięte wszelkiego rodzaju publiczne miejsca zgromadzeń. Interakcje międzyludzkie przestały istnieć.
Według historyka Davida Oshinsky’ego niektórzy ludzie odmówili rozmowy telefonicznej z obawy, że wirus może zostać przeniesiony dalej. Podczas pierwszej poważnej epidemii w Nowym Jorku w 1916 roku, 72 000 kotów i 8 000 psów zostało zabitych w ciągu jednego miesiąca po tym, jak rozeszła się pogłoska, że zwierzęta przenoszą chorobę (a nie przenoszą). W wieku 40 lat rodzice kazali swoim dzieciom wykonywać „testy na polio” każdego dnia w okresie letnim – dotykać palcami stóp, przyciskać brodę do klatki piersiowej, sprawdzając ból lub osłabienie – podczas gdy firmy ubezpieczeniowe sprzedawały „ubezpieczenie na polio” rodzicom nowych dzieci.
Przed pojawieniem się szczepionki w 1955 r. polio było tak przerażające, że nie było możliwości przewidzenia, kto wyjdzie z infekcji z bólem głowy, a kto nigdy więcej nie będzie chodził. W większości przypadków choroba nie miała dostrzegalnego efektu.
Spośród około 30% osób, które wykazywały objawy, większość doświadczyła jedynie drobnej choroby. Jednak niewielki odsetek, 4-5%, wykazywał poważne objawy, w tym silny ból mięśni, wysoką gorączkę i majaczenie. Gdy wirus przebił się przez tkankę nerwową rdzenia kręgowego, kilka zarażonych zostało sparaliżowanych; ta progresja wirusa była znana jako paralityczne polio. Około 5-10% pacjentów, którzy zachorowali na paralityczne polio, zmarło, chociaż liczba ta była znacznie wyższa w dniach przed powszechnym stosowaniem żelaznego płuca.
Podobnie jak polio, Covid-19 może być przenoszony przez cichych nosicieli, którzy nie wiedzą, że go mają. Podobnie jak polio, wstrzymano normalne życie. I tak jak w przypadku polio, pokładamy nasze nadzieje w szczepionce. Mówi się nawet o przywróceniu żelaznego płuca – brytyjska inicjatywa próbuje wprowadzić do szpitali nowy respirator podciśnieniowy o nazwie Exovent dla pacjentów z Covid-19. W przeciwieństwie do respiratorów nadciśnieniowych, to mniejsze żelazne płuco mieściłoby się na klatce piersiowej pacjenta, pozwalając mu zachować przytomność, mówić, jeść i przyjmować leki doustnie, podczas gdy maszyna oddychałaby za niego.
„Dokładnie tak było, to dla mnie prawie dziwaczne” – powiedział Paul o paralelach między polio a Covid-19. „To mnie przeraża.”
Paul zawsze pragnął niezależności. Ale jego życie zależy od tego, czy jego opiekunowie zjawią się w pracy, od żelaznego płuca, od prądu elektrycznego.
Czytaj: Bill Gates mówi, że Covid cofnął 25 lat postępu w zakresie innych chorób
To, czego Paul nienawidzi, to bycie niewidzialnym. Pamięta, jak chodził do restauracji, gdzie kelner pytał jego towarzysza: „Co on będzie jadł?” Jego głos drży ze złości na to wspomnienie. „Myślę, że to dlatego tak ciężko walczę, ponieważ są ludzie, którzy stoją tam, aby mówić mi, co mam zrobić ze swoim życiem… Nie masz prawa mówić mi, co mam robić” – powiedział. „Powinieneś paść na kolana i dziękować Bogu, że to nie Ty”.
Paul przeżył już swoich rodziców i starszego brata Nicka. Przeżył swoich starych przyjaciół. Przeżył nawet swoje pierwotne żelazne płuco. W 2015 roku psuły się uszczelki i przeciekało powietrze. Nic dziwnego, że trudno jest znaleźć części zamienne do żelaznych płuc i mechaników, którzy wiedzą, na co patrzą, ale po tym, jak znajomy opublikował na YouTube film z Paulem z prośbą o pomoc, lokalny inżynier z Dallas naprawił mu żelazne płuco.
Paul wciąż ma wielkie plany – ma nadzieję, że jego pamiętnik „zrobi szał na całym świecie” – ale Covid-19 to nowe niebezpieczeństwo.
Paul zawsze myślał, że polio, „demon”, który próbował go zniszczyć, powróci. „Znowu widzę szpitale zalane przez ofiary, epidemię, widzę, jak to łatwo wraca. Mówię lekarzom, że to się stanie. Nie wierzą mi” – mówi Paul, kiedy był w szpitalu w zeszłym roku.
Tylko dzięki skoordynowanym wysiłkom w zakresie szczepień nie było nowego przypadku polio w USA od 1979 r., a w Wielkiej Brytanii od 1984 r. Do 2000 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że wszystkie Ameryki i zachodni region Pacyfiku są wolne od polio. Indie, które w latach 90. miały 200 000 przypadków polio rocznie, zostały uznane za wolne od polio w 2014 roku po serii agresywnych kampanii szczepień. Wirus jest obecnie endemiczny tylko w trzech krajach na świecie – Afganistanie, Nigerii i Pakistanie – a przypadki polio występują w dziesiątkach.
