Nauka łaciny, mimo wielu trudności, przynosi same korzyści. Język ten, pomimo że jest martwy, ma się bardzo dobrze. Niektóre zwroty przeniknęły do naszej mowy potocznej i wplatamy niektóre powiedzenia w nasze wypowiedzi.
Dlatego warto nauczyć się chociaż kilku łacińskich zwrotów.
Łacina do końca XVIII wieku była uważana przez Polaków jako drugi język narodowy. Znajomość tego języka w wielonarodowej Rzeczypospolitej nobilitowała i jednoczyła obywateli. Dzisiaj łacina otwiera drzwi do wiedzy o przeszłości.
Nauka języka łacińskiego nie jest łatwa. Trzeba się zmierzyć z umiejętnością logicznego myślenia, dokładnością, systematycznością, dociekliwością, cierpliwością, uporządkowaniem, pracowitością – to cechy niezbędne do tego, aby z powodzeniem przejść przez drogę nauki łaciny, która jest również kształceniem charakteru.
Jedna z najstarszych uczelni europejskich – Uniwersytet Oxfordzki – ma w swoim herbie słowa wzięte z psalmu 27: Dominus illuminatio mea [Pan moim światłem].
Studenci i profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego od wieków pochylają głowy pod napisem umieszczonym nad wejściem do Collegium Maius: Plus ratio quam vis [Rozum znaczy więcej niż siła]. Ta mądrość, zaczerpnięta z pism rzymskiego elegika Korneliusza Gallusa, przypomina, że to rozum właśnie jest najlepszym narzędziem do rozwiązywania konfliktów i pokonywania trudności.
W Stanach Zjednoczonych budynki stanowe, rządowe, biblioteki, siedziba Kongresu – opatrzone są łacińskimi napisami. Nawet na rewersach monet możemy przeczytać motto – sedno dumy Amerykanów: E pluribus unum [Jedność z wielości].
Niezastąpioność łaciny wiąże się więc z jej ponadczasowym charakterem, ponieważ pomaga ona w przekazie i zrozumieniu tego, co trwałe, zasadnicze i niezmienne – a więc wartości i zasad postępowania.
Zachęcam Was do zapoznania się z łacińskimi zwrotami. Część zwrotów z pewnością znacie, o części słyszeliście, ale na pewno będą również takie pozycje, które zobaczycie pierwszy raz i wzbogacą Wasz słownik. Oto łacińskie zwroty, które warto znać!
1. Ad rem
„Ad rem” znaczy po prostu „do rzeczy”, czyli do sedna sprawy.
2. Alter ego
Każdy z nas ma dwie strony osobowości – jedną dobrą, drugą złą. Już starożytni w to wierzyli, stąd też określenie na dwie natury człowieka.
3. Anno Domini
W skrócie A.D.– zapis ten często spotykamy przy datach. Oznacza on „w roku Pańskim”, „roku Pańskiego”.
4. De facto
De facto oznacza „w rzeczywistości”.
5. Et cetera
Skracane do etc. Oznacza to „i tak dalej”.
6. Ex aequo
Wymawiamy jako „ekzekfo”. Oznacza ono „na równi, jednakowo”, np. Przyznano dwa trzecie miejsca ex aequo.
7. Honoris causa
Honoris causa to stopień naukowy nadawany za zasługi (dosłownie „dla zaszczytu”). Uczelnie wyższe nadają ten zaszczytny tytuł wielkim osobistościom, niekoniecznie formalnie wykształconym w danym ośrodku, ale szczególnie zasłużonym dla nauki i kultury. Na przykład doktorami honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego są Andrzej Wajda czy Václav Havel.
8. Liberum veto
Liberum veto dosłownie oznacza „wolne nie pozwalam”.
9. Pro publico bono /Pro bono publico
Bono to jedna z łacińskich form rzeczownika „dobro”. Cały zwrot oznacza „dla dobra publicznego”. Przykład użycia: Znany prawnik dwa razy w tygodniu udziela porad prawnych pro publico bono.
10. Sensu largo
Sensu largo, czyli w znaczeniu ogólnym, szeroko pojętym.
11. Sensu stricto
Sensu stricto czyli w znaczeniu ścisłym.
12. (Conditio) sine qua non
(Warunek) konieczny do spełnienia. Uwaga w wymowie! „Qua” czytamy jako „kwa”, a nie „kła”.
13. Tabula rasa
Czysta karta.
14. Vice versa
Na odwrót, z drugiej strony.
15. Vis maior
Siła wyższa.
16. Votum separatum
Dosłownie „zdanie odrębne” (zdanie inne niż popierane przez ogół). Pojęcie z dziedziny prawa.
17. Ab ovo usque ad mala
Od jajka do jabłka, czyli od początku do końca. W starożytności ucztę zaczynano od jedzenia jajka, a na deser podawano jabłka.
18. Absens carens
Nieobecni nie mają racji.
19. A priori
Z góry, uprzedzając fakty.
20. Cito
Szybko. Na pewno nie raz słyszeliście, że ktoś „potrzebuje np. dokumenty na cito”.
21. Dura lex, sed lex
Twarde prawo, ale prawo. I po prostu trzeba go przestrzegać!
22. Festina lente
Spiesz się powoli. Bo co nagle, to po diable!
23. In flagranti
Na gorącym uczynku.
24. INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum)
Jezus Nazarejczyk Król Żydowski. Podajemy rozwinięcie i znaczenie tego skrótu, ponieważ nie wszyscy wiedzą, co widnieje na krzyżu.
25. In spe
W przyszłości. Dosłownie „w nadziei”.
26. In vino veritas, in aqua sanitas
W winie prawda, w wodzie zdrowie.
27. Lupus in fabula
O wilku mowa.
28. Mea culpa
Moja wina.
29. Memento mori
Pamiętaj o śmierci… dlatego carpe diem (chwytaj dzień) i ciesz się czasem, który Ci pozostał.
30. Nolens volens
Chcąc nie chcąc.
31. Per aspera ad astra
Przez ciernie/trudy do gwiazd. Na sukces trzeba sobie zapracować.
32. Persona non grata
Osoba niepożądana, niemile widziana.
33. Repetitio est mater studiorum
Powtarzanie jest matką nauki. U nas sprawdzi się sparafrazowana zasada – czego Jaś nie powtórzy, tego Jan nie będzie umiał.
34. Sero venientes male sedentes
Późno przychodzący źle siedzą, czyli zajmują najgorsze miejsca. W wolnym tłumaczeniu – kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi.
35. Signum temporis
Znak czasów.
36. Vade mecum
Chodź ze mną.
37. Totus Tuus
Cały Twój.
38. Bene est mihi quod tibi bene est
Jest mi dobrze, ponieważ Tobie jest dobrze.
39. Curriculum vitae
Przebieg życia, życiorys.
40. Cogito, ergo sum
Myślę, więc jestem.
41. Homo sapiens
Człowiek rozumny, myślący.
42. Quo vadis, Domine?
Dokąd idziesz Panie?
43. Veni, vidi, vici
Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.
44. Vox populi, vox Dei
Głos ludu, głosem Boga.
45. Vivat!
Niech żyje!
46. Nihil habeo, nihil timeo
Niczego nie mam, o nic się nie obawiam.
47. Pecunia non olet
Pieniądze nie śmierdzą.
48. Ego dormio et cor meum vigilat
Ja śpię, lecz moje serce czuwa.
49. Tempus fugit
Czas ucieka.
50. Festina lente!
Śpiesz się powoli!
51. R.I.P. (Requiescat in pace)
Niech spoczywa w pokoju.
52. Nemo propheta in patria sua est
Nikt nie jest prorokiem w swojej ojczyźnie.
53. Nemo nostrum culpa caret
Nikt z nas nie jest bez winy.
54. Vir doctus in se semper divitas habet
Człowiek mądry ma zawsze w sobie bogactwo.
55. Faber est quisque fortunae suae
Każdy jest kowalem swojego losu.
Który zwrot jest Twoim ulubionym?
